لزوم بازشناسى ادب پایدارى

شاید دیر شده باشد...

بیش از سی سال پیش ، درست یک سال و هفت ماه پس از پیروزى انقلاب اسلامى- و بعد از چند ماه تحرکات محدود- تجاوز ارتش عراق به خاک جمهورى اسلامى آغاز شد. بدون شک تجاوز صدام به ایران از نظر اصول جنگى در بهترین شرایط صورت گرفت. فتح هفت روزه تهران نیز با نگاهى به همین اصل در رؤیاهاى صدام به وجود آمد.

شاید دیرشده باشد

اکنون و بعد از چند دهه از پایان جنگ تحمیلى ، وقت آن رسیده است که به حوادث و افتخارات سال هاى پایدارى نگاهى دیگر داشته باشیم. این نگاه حتى براى مردان خاکى جنگ نیز لازم و ضرورى است. بى تردید این بازشناسى دوران دفاع مقدس مى تواند سرمشق مناسبى براى حل مشکلات حال و آینده باشد.به نظر مى رسد گذشت این زمان امکان نگاه واقع گرانه و به دور از تب و تاب روزهاى جنگى را فراهم آورده باشد، چون از این پس هر چه از فضا و زمان پایدارى دور مى شویم ترسیم آن براى آیندگان سخت تر خواهد بود .

شاید به دلیل همین باشد که رهبر فرزانه انقلاب در دیدار با هنرمندان از تمامى آنها خواستند به تولید آثارى در این وادى همت بگمارند. ایشان با نگاه به همین موضوع در جمع نویسندگان و هنرمندان در دوم خرداد ۱۳۷۷ فرموده اند: قصه جنگ را هم الآن باید نوشت. زمان جنگ، خاطرات جنگ را مى شد نوشت. همین کارى که شما کردید. اما قصه جنگ یک چیز دیگر است هنرمندى که مى خواهد از این ماجرا یک قصه دربیاورد، بایستى بر فضا مسلط باشد، تا بتواند از همه عناصر استفاده کند، اصلا خاصیت کار هنرى این است.

سهم ناچیز دفاع مقدس از نشر کتاب

دفاع مقدس از جمله حوزه هاى مظلوم و البته بحث برانگیز عرصه نشر کشورمان است. طى سال هاى گذشته کتاب هاى بسیارى در این حوزه منتشر شده است. اما حضور اغلب آنها به جز تعدادى که موفقیت هایى به دست آورده اند - در بازار کتاب و در دست مخاطبان ، هر روز کمتر از قبل است.

به گواه آمار در سال ۱۳۸۵ بیش از ۵۰ هزار عنوان کتاب در جمهورى اسلامى منتشر شده است ، در این میان اما سهم ادب پایدارى از این عناوین به زحمت به ۴۰۰ عنوان یعنى کمتر از یک درصد مى رسد . این موضوع زمانى رنگ یک واقعیت تلخ به خود مى گیرد که بدانیم در طول این سالها که از آغاز تجاوز دشمن مى گذرد تعداد عناوین منتشره مرتبط با فرهنگ پایدارى به هشت هزار عنوان هم نمى رسد! آیا واقعا سهم دفاع مقدس- به عنوان بخشى از تاریخ انقلاب اسلامى- از نشر کتاب در جمهورى اسلامى ایران همین است؟ شاید به دلیل همین سهم ناچیز است که رهبر انقلاب در دیدار با اعضاى شوراى مرکزى جشنواره کتاب سال دفاع مقدس خطاب به نویسندگان معاصر مى فرمایند: این جا بى مناسبت نیست که یک گله عمومى نیز از نویسندگان این هفتاد ، هشتاد ساله اخیر این کشور بکنیم. هم اینان که از اروپا و از غرب خواستند همه چیز را یاد بگیرند و آنها را قبله خودشان قرار دادند. اینها نیامدند یک کار و یک محصول و اثر قابل مقایسه با آثار نویسندگان بزرگ دنیا ارائه بدهند.

بیش از ۵۰۰۰ ناشر در ایران به امر انتشار آثار مکتوب مشغول هستند که از این میان بالغ بر ۱۰۰۰ ناشر هستند که به صورت حرفه اى در این صنعت فعالیت مى کنند.از میان حدود ۱۰۰۰ ناشر حرفه اى، با این فرض که سالیانه حداقل ۱۲ عنوان کتاب چاپ نمایند.. تنها نزدیک به ۲۰ناشر هستند که به طور متناوب در طول فعالیت خود چند اثر فرهنگى در زمینه ادب پایدارى منتشر کرده اند.

ضرورت باز تعریف ادب پایدارى

ادبیات یکى از شاخصه هاى اصلى فهرستگان موضوعى کتاب توسط کتابخانه ملى و وزارت ارشاد است. ادبیات در این تعریف شامل زیر شاخه هایى نظیر شعر، داستان، داستان کوتاه، خاطرات و... است. آنچه سبب شده که ادب پایدارى را موضوع و سرفصل جدا از ادبیات بدانیم وجود تمامى این زیر شاخه ها البته با محتواى پایدارى است. با این فرض نباید از کنار ترسیم چنین موضوعى در فهرستگان کتابخانه ملى گذشت. با توجه به نیاز حضور موضوعى به نام «ادب پایدارى» در نمایه موضوعى آثار منتشره در جمهورى اسلامى ایران، ضرورت تعریف صحیح از این نمایه بیش از پیش ضرورى به نظر مى رسد. اینکه دایره شمول آثار دفاع مقدس و ادب پایدارى تا کجاست یکى از اصلى ترین مسائل بازشناسى ادب پایدارى است. بدون شک باز تعرف ادب پایدارى توسط نخبگان این دوره نه تنها سبب تغییر در تعداد و عناوین کتابهاى این بخش خواهد شد، بلکه دسترسى علاقه مندان و پژوهشگران را نیز به این آثار آسان تر خواهد کرد.

بدیهى است این باز تعریف بایستى با مشارکت تمامى نویسندگان، محققان و نهادهاى متولى و دست اندرکار امر کتاب و کتابخونى باشد. در حال حاضر براى جستجوى آثار حوزه «ادب پایدارى» بایستى از مداخل مختلفى نظیر «جنگ ایران و عراق» «خاطرات شهدا»، «جنگ» و ... به جستجو پرداخت.

نکته دیگر در این باز شناسى بسط دایره شمول آثار ادب پایدارى است . به عبارت دیگر با بسط دایره شمول کتب دفاع مقدس نیز بخش قابل توجهى از کتاب هاى منتشره سالهاى گذشته در این حوزه قرار خواهند گرفت . از منظر برخى کارشناسان وجود یک قطعه شعر جنگ در یک مجموعه و یا بروز حوادث یک رمان پیرامون جنگ، حتى اگر عنوان ادب پایدارى را نداشته باشد در این حوزه قرار مى گیرد.

منبع:

رضا حاجى آبادى، نورپرتال